Ankara: Öncü modernizmden öykünmeci mimesise / Ankara: From pioneering modernism to revivalist mimicry – Solo show @ Erimtan Museum

Ankara: From pioneering modernism to revivalist mimicry and fake futurism

Press release text:

Ankara, as a historically ever-significant center of settlement, was strategically selected to be the capital of the Turkish Republic, following the fall of the Ottoman Empire. The founders of the new republic envisioned the city as the pilot ground for the commencement of planned urban development and thus systematic managerial structure. Subsequent to the invitation of German Jewish intellectuals who escaped Nazi persecution, the republic’s construct for a progressive way of living was supported by the globally pioneering architectural and urban planning solutions offered by these professionals. Following the numerous disconnected urban interventions by different administrations in the following decades, very recent administrative approaches seem to initiate a local iconoclasm despising what has been done at the beginning and exploit eclecticism to supposedly sublimate the empire instead. The resulting revivalist mimicries and accompanying excessive high-rise construction activity are superficial adverse impositions to the city and culture, which ignore sustainability of cultural heritage and public spaces, greenery.

This exhibition aims to compare the various urban planning tactics applied by various authorities during the 90+year history of the Turkish Republic, by juxtaposing the visuals of the traces, scars that diverse ideologies left on the city. Several panoramas of 3 to 8 meters length and hundreds of A4 size documentary photographs, in addition to some computer-transformed photographic images will be on display during the exhibition, in order to be able to compare the present and the past of the city.

Concept text:

Urban development in populated cities has always been problematic in Turkey, especially in Istanbul. Since migrants from the countryside were not offered decent places to live at first, they started to take shelter in illegal urban squatter settlements known as “gecekondu”, usually located at the perimeter of the city and later legalized (but never improved) with the ulterior motive of collecting votes. The new legal version for the supply of housing are either the social housing projects built by TOKI (Mass Housing Administration of Turkey) which tuck people into inhumanely dense high-rise building blocks; or lavish gated communities of low and / or high-rises conceived and built for richer people by closely connected pro-government construction companies. High-rises and gated communities that detach people from the street life are oddly presented as prestigious domiciles with English names to create aura.

Turkey is a country where major earthquakes took and are to take place. The new construction rush was named ‘urban transformation’ by the government and the claim was to replace the worn building stock that could not survive strong earthquakes. As the transformation moved forward, it turned out this building activity was intended more for excessive profit and not for better urban environments. The construction practice is not necessarily concentrated in areas where you urgently need better quality construction for earthquake resistance, but rather in popular neighborhoods where the real estate prices are the highest. Housing prices are way too expensive, even internationally; and this paved the way towards long-term mortgage deals. This, in addition to substantial credit card debts as the result of relentless shopping frenzy, turned the majority of the nation (that is already somewhat traditionally submissive) into hostages of a depleting economic order where authority is not questioned.

The buildings to be demolished, in order to facilitate new construction, were acquired with substandard prices; flats in newer and higher buildings that replaced the old ones were sold at tenfold higher prices or more. Inhabitants of gentrified neighborhoods ended up being losers in the game, losing their properties, neighborhoods and memories. In addition to such individual losses, cities of high historical significance were damagingly affected by this ruthless construction activity. The skylines of various neighborhoods in Istanbul started to be disrupted by skyscrapers; small communal green areas, parks and small-scale humane streets are uncompromisingly sacrificed for inhumane building projects. Though the typical alliance of state and real estate developers claims to be conservative, not much is conserved at the end; cities as we remember, integral values, traditional urban corners, natural resources are all gone. This can be shortly described as “erasing memory”: Locations, buildings and sometimes even streets in your, parents’ and grandparents’ stories, recollections, mental mappings disappear; we get disoriented in many senses.

On the other hand, if we compare “gecekondu”s with the new high-rise housing typology, though the flats in the newly constructed buildings offer a more sanitary environment; gecekondus were more humane in scale, had more natural green / public space in between in such a way that street life and neighborhood relations could be generated, sustained. In gated communities and ‘skyscraping’ residences, people get detached from each other as they can only see each other either in elevators or in landscaped public areas where they cannot spend much time due to constantly busy work habits. In short; the new urbanism has changed the manner people interacted with each other.

Though there are many private companies, holdings that invest in research and development, Turkey does not pioneer in innovation. Most technologies are imported from abroad and so are practices of using them, experiences, theories, terminologies and common sense or discourse involved. Since the entire logic of professional practice is imported, shallow localization attempts are not enough to end up with an original, novel approach. Fashion, design, art trends are mostly not generated locally, but rather exist as adapted versions of the dominating global movements. This is one of the reasons why shallow revivalist attempts to supposedly glorify the past through eclectic yet baseless interim solutions end up being merely pastiche.

An urban culture is shaped by the indigenous productions coming from various areas of making such as fine arts, literature, performance arts, gastronomy, folkloric traditions and so on. In addition to providing the necessary grounds for such production; cities archive, preserve, and share the outcomes through a range of institutions like museums, NGOs, foundations, institutes and the rest. Sole construction of high-rise housing, shopping malls, roads cannot be considered “urban.” If a place does not generate culture but consumption only, it is not proper to define this place as a city. If the makers of culture are threatened uninterruptedly by conservative administrations, the city stops being urban and turns into a huge rural conglomeration that creates a quasi-urban fake popular culture.

One detrimental habit in Turkish culture is that masses, individuals, administrations and organizations that follow the preceding ones, are usually destructive of what has been done previously, in order to build their own instead. Decent deeds performed by earlier generations can easily be destroyed by the newer ones just because the present hegemons have different ideological, cultural, religious opinions. Following generations do not prefer to build or add a brick onto what has already been built. This causes disconnections between the various components, legacies and peers of Turkish culture and therefore leads to antagonism among members of a nation. The amazingly layered and substantial heritage, as a consequence, cannot be sustained as a rich entity, but rather remains limited to prevalent bigoted prejudices. While the ever-separated components of society devoid of any respect and unity argue with each other, capital wins. State institutions, corporations are powerful and dominant; society of independent and free individuals cannot emerge…

A healthy cultural transformation is only possible with; components of society who respect each other, administrations who consult their citizens, conscious and responsible individuals, visionary developers who prefer long term benefit with quality over short term profit with off-grade construction. Collaboration that stretch across neighboring states and nations in other continents, in addition to a plurality adopted by all members of society in Turkey, will prepare the grounds that will allow us to construct a popular culture that has a truer local character and also convincingly robust enough to be able to contribute to global culture.

————————————

Ankara: Öncü modernizmden öykünmeci mimesis ve sahte fütürizme

Basın bülteni metni:

Tarih boyunca hep önemli bir yerleşim merkezi olmuş Ankara, Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküşünü takiben kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nin stratejik başkenti olarak seçilmişti. Yeni cumhuriyetin kurucuları, Ankara’yı, planlı kent mefhumu ve böylelikle sistematik idari yapılanmanın başlayabilmesi için gerekli pilot zemin olarak tasavvur ettiler. Nazi baskısından kaçan Alman Musevi entelektüellerinin ülkeye davet edilmesini takiben, cumhuriyetin ilerici yaşam kurgusu, bu profesyoneller tarafından sunulan ve küresel boyutta öncü nitelikteki mimarlık, kent planlaması çözümleri tarafından desteklendi. Sonraki yıllarda farklı yönetimlerin birbirinden kopuk sayısız müdahalesinin ardından, yakın zamandaki idari yaklaşımlar ilk yıllarda yapılanları hakir gören bir yerel ikon-kırıcılık ve sözüm ona imparatorluğu yücelten bir eklektizm istismarına işaret eder gibi görünüyorlar. Sonuçta ortaya çıkan öykünmeci taklitçilik ve beraberindeki ifrata kaçan yüksek katlı inşaat eylemi, kültürel mirasın sürekliliği ve kamusal alanlar ile yeşilliği es geçerek, kente ve kültüre karşı icra edilen yüzeysel dayatmalar olarak karşımıza çıkıyor.

Bu sergi, Türkiye Cumhuriyeti’nin 90 küsur yıllık tarihindeki muhtelif idareler tarafından uygulanan farklı kent planlaması taktiklerini, çeşitli ideolojilerin kent üzerinde bıraktıkları iz ve yaraları yan yana koyarak karşılaştırmayı amaçlıyor. Sergi sırasında görülebilecek 3 ilâ 8 metrelik panoramalar, yüzlerce A4 ebadında belgesel nitelikte fotoğraf ve bilgisayarla dönüştürülmüş bazı fotografik imgeler, kentin şimdiki ve geçmiş zamanları arasında karşılaştırma yapabilme zemini sağlayacak.

Konsept metni:

Türkiye’de yoğun nüfusa sahip yerleşmelerde, özellikle de İstanbul’da, kentsel gelişim hep sorunlu oldu. Büyük kentlere göç edenler, kendilerine insani şartlarda bir barınak imkanı sunulmadığı için, kentlerin çeperlerinde gecekondular inşa etmek zorunda kaldılar ve yönetimler oy toplamak adına bu sağlıksız yerleşimlere, ıslah etmeyi hiç amaçlamadan göz yumdular. Konut ihtiyacına cevaben güncel meşru çözüm olarak ise; ya TOKİ tarafından inşa edilen ve insanların duyarsızca tıkıştırıldığı yüksek katlı binalar, ya da yandaş inşaat firmaları tarafından varsıllar için inşa edilmiş lüks uydu konut projeleri sunuldu. Sakinlerini gündelik sokak hayatından koparan yüksek katlı konutlar ve güvenlikli site yerleşimleri ise, güya itibar yaratan İngilizce isimler eşliğinde bir prestij vesilesi olarak takdim edildiler.

Türkiye büyük depremlerin olduğu / olacağı bir ülke. Bitmek bilmeyen inşaat faaliyeti hükümet tarafından “kentsel dönüşüm” adıyla sunuldu ve kuvvetli depremlerde ayakta kalamayacak eskimiş yapı stokunun yenileri ile değiştirileceği öne sürüldü. Dönüşüm ilerlerken, bu inşaat faaliyetinin amacının daha iyi kentsel çevre yaratmaktan çok, rant elde etmek olduğu ortaya çıktı. İnşa eylemi, depreme dayanıklılık için kaliteli inşaatın acilen gerektiği bölgelerden çok, arazi ve emlak fiyatlarının en yüksek olduğu yerlere odaklandı. Küresel ölçekte bile yersizce pahalı konut fiyatları uzun vadeli ipotek borçlanmalarına yol açtı. Bilinçsiz kredi kartı kullanımının yol açtığı orantısız alışverişin neden olduğu ilave borçlanmalarla birleştiğinde; bu borç birikimi, fertleri, amirane tavırları sorgulayamaz hale gelen bir düzenin tutsakları durumuna soktu.

Yeni inşaatlara zemin yaratmak üzere yıkılacak binalar çok ucuza “kapatıldı”, yerine inşa edilen yapılardaki daireler en az on ya da daha çok katına satışa sunuldu. Mutenalaştırılan mahallelerin sakinleri oyunun kaybedenleri oldular; mülklerini, mahallelerini ve anılarını yitirdiler. İstanbul gibi büyük tarihi önemi olan şehirler bu vahşi, acımasız inşaat faaliyetlerinden zarar gördü. İstanbul’da birçok semtin silueti lüzumundan yüksek binalarla bozuldu ve halka ait bazı yeşil alanlar insanlık dışı konut projelerine acımasızca kurban edildi. Rant ve para hırsı ile hareket eden gruplar, muhafazakâr olduklarını öne sürenler dahil; kente, kent kültürüne ve özellikle de doğaya dair bir çok şeyi muhafaza etmediler. Bu, kısaca, bir “bellek silinmesi” olarak tarif edilebilir: Ebeveynleriniz ve aile büyüklerinizin anlatı, hatıra ve zihin eşleştirmelerinde yer alan mekan, yapı, ve hatta sokaklar artık yoklar; sudan çıkmış balık gibiyiz…

Diğer yandan, gecekonduları yeni yüksek katlı konutlarla karşılaştıracak olursak, her ne kadar yeni inşa edilmiş yapılar daha hijyenik ortamlar sunsalar da; gecekonduların komşuluk ilişkileri ve sokak hayatının oluşturulabileceği ve sürdürülebileceği, aralarında daha çok kamusal / yeşil alanı barındıran, daha insani ölçekte yapılanmalar olduklarını belirtmek gerekir. Güvenlikli sitelerde ve göğü delen yüksek katlı konutlarda insanlar birbirlerinden kopmak durumunda kalıyorlar ve komşularını ya asansörlerde ya da aşırı çalışmaktan dolayı fazla vakit geçiremedikleri peyzajlandırılmış ortak alanlarda kısa müddetlerle görüyorlar. Yeni şehirciliğin insanların birbirleri ile etkileşim biçimlerini değiştirdiğini öne sürmek olası.

Araştırma ve geliştirmeye yatırım yapan azımsanmayacak sayıda özel şirket ve holding olmasına karşın, Türkiye inovasyonda öncülük yapan bir ülke değil. Teknolojiler ve dolayısı ile kullanım pratikleri, tecrübeler, kuramlar, terminolojiler ile ortak akıl ve söylemler neredeyse tümüyle ithal. Mesleki uygulamaların iç mantık kurgusu da dışarıdan geldiğinden, sığ yerelleştirme çabaları özgün ve yeni bir yaklaşım geliştirmek için yeterli olmuyor. Moda, tasarım, sanat eğilimleri yerel olarak üretilmekten çok küresel boyutta hakim akımların uyarlanmış sürümleri olarak varlıklarını sürdürüyorlar. İşte bu yüzden, derlemeci ama mesnetsiz geçici çözümlerle geçmişi yücelttiği sanılan yüzeysel taklitçilikler, sırıtmaktan öteye geçemiyorlar.

Kentsel kültür; güzel sanatlar, edebiyat, gösteri sanatları, gastronomi, folklorik gelenekler gibi muhtelif yaratı alanlarından gelen içkaynaklı üretimlerle şekillenir. Şehirler, bu gibi üretimlere zemin ve kaynak sağlamanın yanı sıra; müzeler, STK’lar, vakıflar, enstitüler ve benzeri kurumlar aracılığı ile bu üretimleri arşivler, korur ve paylaşırlar. Kentliliği sadece yüksek katlı konut, alışveriş merkezi ve yolların inşasından ibaret saymak büyük bir yanılgı olarak karşımıza çıkıyor. Bir yerleşim sadece tüketiyor ama yeteri kadar üretemiyorsa burasını kent olarak tanımlamak sakıncalı. Kültür üretenler tutucu yönetimler tarafından daimi olarak tehdit edilirlerse; şehir kentsel olmaktan çıkar ve sözde-kentsel sahte bir popüler kültürün üretildiği büyük bir köye dönüşür.

Türkiye kültüründe hasara neden olan bir alışkanlık; mukaddem kitlelerin, bireylerin, yönetimlerin ve örgütlenmelerin daha önce yapılanları yıkıp, yerine kendi alışkanlıklarına ait oluşumlar inşa etmek eğiliminde olmaları. Mevcut egemenler sırf farklı ideolojik, kültürel, dinî yaklaşımlara sahipler diye, daha önceki nesiller tarafından kotarılmış düzgün icraatları tahrip etme hakkına sahip olduklarını düşünüyorlar. Arkadan gelen nesiller, daha önce inşa edilmiş olanın üstüne inşa etmeyi veya yeni bir tuğla eklemeyi tercih etmiyorlar. Bu hal, Türkiye kültürünün çeşitli bileşenleri, mirasları ve akranları arasında kopukluklar ve bir ülkenin üyeleri arasında husumet oluşmasına neden oluyor. Bu yüzden, hayranlık uyandıracak derecede katmanlı müthiş tereke, saygıdeğer bir öz olarak sürdürülebilirliğini yitiriyor ve yerini bağnazlığa terk etmek zorunda kalıyor. Her daim birkaç parçaya bölünmüş, birlik ve saygıdan yoksun karşıt toplum bileşenleri birbirlerine girerken parsayı belirli gruplar kapıyor. Devlet kurumları, ticari şirketler baskın ve güçlü; bağımsız ve özgür birey toplumu ise git gide zayıflıyor.

Sağlıklı kültürel dönüşüm; birbirine saygı duyan farklı toplum bileşenleri, kentlisini dinlemeye niyetli idari yönetimler, bilinçli ve sorumluluk sahibi bağımsız bireyler, kırık dökük işlerle kısa vadede voli vurmak yerine uzun vadede kalite üzerinden para kazanmayı benimsemiş vizyoner sermaye sahiplerinin katkıda bulunduğu bir denge oluşmadan mümkün görünmüyor. Komşu ülkelere ve diğer kıtalardaki uluslara uzanan bir işbirliği ağı ile toplumun tüm bireyleri tarafından benimsenmiş bir çoğulculuk; küresel kültüre katkı sağlayacak derecede saygı duyulabilecek, daha hakiki vasfa sahip bir yerelliğe zemin sağlayacaktır.